Misschien heb ik me de afgelopen jaren teveel laten leiden door de waan van de dag, maar het lijkt wel alsof mijn collega’s van de een op de andere dag een inspiratiebron voor taalstukjes zijn geworden. Het is lang geleden dat ik opeens zo sterk de behoefte heb gevoeld om te schrijven over wat voor prachtige spreek- en schrijftaal allemaal in het dagelijks leven tot mij komt. Wat ik afgelopen week hoorde, spant de kroon. Een uitdrukking die ik nog nooit van mijn leven heb gehoord.
Samen met een collega ben ik bezig met het opstellen van een rapport. Dat is eigenlijk ook het belangrijkste deel van mijn werk: overleggen en schrijven. Maar deze keer kwam de bewuste collega met zeer uitgebreid voorwerk, waarbij ik me eerlijk gezegd afvroeg of de ambities niet iets te groot zijn. Toen ik zei dat we misschien niet alles in het rapport konden verwerken, kreeg ik een curieus antwoord. “Nee, maar dat is ook zeker niet wat ik voor ogen heb. Ik hoef ook echt niet te sterven in schoonheid.”
Sterven in schoonheid, wat een prachtige zin! Ik kreeg gelijk beelden van Sneeuwwitje in een glazen kist, gestorven in schoonheid aan een giftige appel. Maar dat dekt misschien niet helemaal de lading. Sneeuwwitje was een gestorven schoonheid, die stierf aan iets kwalijks (waar ze zelf niet zoveel invloed op had). Sterven in schoonheid gaat nog een stap verder. Sterven in het harnas, dat komt misschien meer in de buurt. Daarmee bedoel ik: sterven tijdens het vervaardigen van een levenswerk. Sterven in talent.
Ik vroeg direct waar de uitdrukking vandaan kwam, maar dat kon ze helaas niet vertellen. Het blijkt een uitdrukking die vaak door een oud-collega werd gebruikt (“dat was zijn stokpaardje”). Dus om erachter te komen waar de uitdrukking vandaan komt (en wat het precies betekent), moest ik zelf op onderzoek uit. Mijn eerste ingeving was dat het waarschijnlijk betekende dat je niet tot het gaatje gaat om perfectie na te streven. Dat je ook best tevreden kan zijn met iets van goede kwaliteit, ook als er producten (of rapporten) zijn die nog net ietsje beter zijn.
Dat ik het niet kende, betekent niet dat het een onbekend gezegde is. Google telt liefst 740.000 resulaten op de zoekvraag ‘sterven in schoonheid’. Opmerkelijk is dat de eerste resultaten alleen maar bestaan uit artikelen waarin het spreekwoord gebruikt wordt, terwijl je juist bij spreekwoorden, spreuken en gezegdes vaak eerst uitkomt op pagina’s die de betekenis uitleggen. Sterker: het eerste resultaat leidt naar een Noord-Brabants cultuurplatform met de naam ‘MEST’. Heel even dacht ik op een website beland te zijn die zijn bestaansrecht ontleent aan dierlijke uitwerpselen. Maar dat bleek te mooi om waar te zijn.
Een paar klikken verder kom ik een uitgebreider variant tegen: beter sterven in schoonheid, dan leven in gebrekkigheid. Het blijkt de lijfspreuk van ene meneer Jiskoot, een voorvechter voor vrijwillige, humane euthanasie. Heeft de spreuk (het blijkt dus geen uitdrukking) dan daadwerkelijk met de dood te maken? Of is het juist gekozen omdat het zo goed aansluit bij de situatie van Jiskoot (die overigens in 2018 op 97-jarige leeftijd is overleden)? Wie zoekt op de volledige spreuk, komt steeds weer terecht bij meneer Jiskoot.
Ik had de hoop de uitdrukking terug te vinden in mijn spreekwoordenbijbel Nederlandse spreekwoorden, spreuken en zegswijzen. Maar daar staat bij sterven noch bij schoonheid deze spreuk. Op internet zijn er wel tal van websites te vinden waar in ieder geval ‘sterven in schoonheid’ wordt gebezigd. Zo kun je tijdens het schaken kennelijk beter sterven in schoonheid, dan ‘onder de voet gelopen te worden’. Veel cultuurinitatieven sterven kennelijk ook in schoonheid. En er zijn zelfs CRM-systemen die sterven in schoonheid.
Het is voor het eerst dat ik geen pasklaar antwoord heb kunnen vinden op mijn taalvraag. Sterven in schoonheid lijkt meerdere betekenissen te hebben. Goede ideeën die niet tot uitvoer komen, sterven in schoonheid. Sporters die op hun hoogtepunt willen stoppen (in plaats van door te gaan totdat er niets meer van terecht komt) sterven in schoonheid. Laatstgenoemde ligt dan wel in het verlengde van de lijfspreuk van Jiskoot: liever op een zelf gekozen moment sterven, dan wachten op aftakeling.
Laten we het houden op ‘stoppen op een waardig moment’ als we spreken van ‘liever sterven in schoonheid’. Sterven in schoonheid an sich (zonder ‘liever’) is mijns inziens een stuk minder krachtig. Vrijwel alles kan sterven in schoonheid, als externe factoren roet in het eten gooien.
Goed, nu we een heldere definitie hebben, roep ik hierbij iedereen op om deze prachtige spreuk waar mogelijk ten gehore te brengen. Liever sterven in schoonheid, dan schrijven zonder publiek. En wat het rapport betreft: misschien moeten we juist wel sterven in schoonheid. Of toch liever ‘publiceren in schoonheid’. Want om nou voor een suffe nota te sterven, is ook weer zo wat…