Sauzen zijn een fantastische uitvinding. Meng een aantal ingrediënten tot een soort smakelijke drab en giet dat over (eventueel anders niet te versmaden) voedsel om het op smaak te krijgen. Handig als de rest van je maaltijd niet of net niet lekker genoeg is. Tegenwoordig zijn er wel duizenden saussoorten. Wat mij opviel is dat ze eigenlijk allemaal te verdelen zijn in drie categorieën: sauzen met een eigennaam, sauzen die zijn vernoemd naar de ingrediënten of smaak van de saus én sauzen die zijn vernoemd naar de maaltijd waar ze overheen gegoten dienen te worden. Het vreemde is dat dit niet altijd uit de naam valt op te maken.
Sommige sauzen hebben een unieke naam, zoals mayonaise, cocktailsaus en mosterd. Van andere is duidelijk te herleiden wat er precies in zit. Knoflooksaus, bijvoorbeeld, of tomatensaus en pindasaus. Het wordt pas gek als we het over de sauzen uit de derde categorie hebben, zoals pastasaus. Is dat dan een saus waar pasta in is verwerkt? En zit er echt een gemalen Broodje Unox in Broodje Unox-saus? En wat te denken van mammoetsaus?
Vreemd genoeg heeft niemand echt problemen met het onderscheiden van de saussoorten. Voor iedereen is vrij helder dat Broodje Unox-saus slechts de saus is die normaliter op of bij een Broodje Unox wordt geserveerd. Ons brein hoeft daar niet al te lang bij stil te staan. Fritessaus is saus voor bij de frietjes. Net als dat pastasaus geen pasta bevat, maar bij de pasta geserveerd moet worden. De slagzin ‘Heinz Pastasaus: saus voor over de pasta’ is daarmee een beetje overbodig, maar ook juist wel weer heel verhelderend. Stel je voor dat sommige mensen toch denken dat ze deze saus bij hun tomaten moeten serveren om tot een volledige pastamaaltijd te komen.
In mijn zoektocht naar allerlei saussoorten, viel me op dat er nog een aantal sauzen is dat mogelijk buiten de drie categorieën valt. Witte saus (ook bekend als Bechamelsaus) bijvoorbeeld. Sauzen vernoemen naar de kleur lijkt me heel verwarrend. Menig yoghurtdressing en mayonaise kan namelijk ook ‘witte saus’ worden genoemd. Bij rode saus is het hek van de dam. Daar kun je talloze verschillende sauzen onder scharen. Laten we niet al teveel aandacht besteden aan het uiterlijk van de saus. Omdat de kleur vaak wordt bepaald door de ingrediënten, zou ik ook de witte saus onder de ‘sauzen die zijn vernoemd naar de ingrediënten of smaak’ scharen. Tenzij we het Bechamelsaus noemen, want dan valt het weer in de eerste categorie.
De saus die mij het meest intrigeert is echter de dipsaus. Deze vormt een buitencategorie. De saus an sich staat in de naam niet centraal, maar ook de maaltijd waarbij het genuttigd zou kunnen worden komt er niet in voor. Nee, in dit geval is de saus vernoemd naar een handeling: het dippen van andere eetbaarheden in de saus. Geniaal! Volgens mij zijn er niet heel veel sauzen die in deze bijzondere categorie vallen. De meeste sauzen zijn te gieten, schenken of spuiten. Geen handelingen die de naam van een saus aantrekkelijk zouden maken. De dipsaus is uniek in zijn soort en verdient dan ook erkenning.
Dus raad ik iedereen aan om de volgende keer dat u dipt, even stil te staan bij de dipsaus. Een saussoort zoals deze kom je niet vaak tegen. Koester de dipsaus!