De Hema (officieel HEMA) heeft deze maand besloten om de typisch Nederlandse lekkernij moorkop om te dopen tot chocoladebol. De naam moorkop is volgens de winkelketen – bekend om zijn dappere keuze om winkelprijzen naar boven af te ronden – ‘niet meer van deze tijd’. Ik kan ze geen groter gelijk geven.
De eerste keer dat ik ging nadenken over de herkomst van de naam moorkop was een aantal jaar geleden, toen ik met een goede vriend op vakantie was in Gibraltar. Een oud gangenstelsel in de rots van het curieuze Britse territorium was omgevormd tot een langwerpig museum, compleet met in militair tenue gehulde paspoppen en kleine informatiebordjes over de geschiedenis van de strategisch gelegen rots. De Moren – een islamitische berbervolk dat leefde in Marokko – bleken in 711 de kleine zeestraat bij Gibraltar te hebben overgestoken, om vervolgens een behoorlijk deel van het Iberische schiereiland over te nemen. Later kwam die veldtocht bekend te staan als de Moorse volksverhuizing.
De Moren waren horden ‘zo zwart als inkt’, zo staat geschreven in het middeleeuwse ridderverhaal Roelantslied. Vreemd, bedacht ik me tijdens die vakantie, dat een Nederlands gebakje zijn naam ontleent aan een Afrikaanse bevolkingsgroep. Goed, de moordkop is door de buitenlaag van chocolade ook ‘zo zwart als inkt’, maar het lijkt me niet dat dit de eerste gedachte was van de bedenker toen hij dit lekkernij ontwierp. Volgens Wikipedia werd de eerste moorkop in de jaren 20 van de vorige eeuw aangeprezen in een advertentie van een patisserie in Den Helder. Jazeker! Tussen de sigaren van 8 cent per stuk en een ‘uitnoodiging’ voor een expositie van modelhoeden, maakt Patisserie/Confiserie Joh. Verfaille aan de Spoorstraat reclame voor Moorkoppen met slagroom. Slechts 15 cent!
Het is buitengewoon interessant om de rest van de advertenties op de krantenpagina door te nemen (“Limonade bij de wijnhandel, slechts 1 gulden 40” en “Eenige nette jongens gevraagd voor de bezorging der Heldersche courant”), maar daarmee dwalen we teveel af van de moorkop. Wat ik eigenlijk het meest opvallende vind, is dat de naam moorkop bijna 100 jaar in gebruik is geweest. Terwijl we er toch vrij zeker van kunnen zijn dat dit best een racistische naam betreft. Kennelijk is er nooit geklaagd vanuit de Moorse nabestaanden over de term moorkop. En kennelijk heeft niemand zich ooit afgevraagd waar de naam vandaan komt.
Een aanpassing lijkt me in dit geval terecht. Ik kan me niet voorstellen dat mensen erg gehecht zijn aan de naam moorkop, al zijn er natuurlijk altijd uitzonderingen. In een internetvideo zag ik bijvoorbeeld twee Nederlanders die zich er druk om maakten. Ze vonden het niet kunnen dat het gebak een neutralere naam kreeg en vreesden – niet gehinderd door kennis van zaken – voor een herbenaming van blanke vla en Jodenkoeken. Want blanke vla is natuurlijk vernoemd naar witte mensen en Jodenkoeken hebben uiteraard die naam gekregen vanwege hun Joodse vorm…
Eerlijk gezegd denk ik dat we ons niet zo druk moeten maken om benamingen van etenswaar, tenzij de benaming daadwerkelijk als racistisch kan worden gezien en (grote) bevolkingsgroepen erdoor gekwetst zijn. En dan nog staat het iedereen vrij om in de privésfeer steevast de term moorkop te gebruiken voor de chocoladebol of negerzoen voor de Dickmann’s zoenen (“Kannonen, die is dik man!”). Over smaak valt te twisten.